---- Dutch text follows English -----

Master's student in Freshwater and Marine Biology Rosalinde van Ooijen from the University of Amsterdam did her Master's research at NIOZ and spent last spring searching for barnacles and their parasites in the Dutch and German Wadden Sea. ‘Research assistant Loran Kleine Schaars advised me to keep an eye out for the Pacific barnacle Balanus glandula. Its numbers have been increasing significantly for decades in countries such as Japan and South Africa, and since 2015 we know that it also occurs in Belgium and Zeeland.’

Charles Darwin

The species was first described by Charles Darwin and originates from the Pacific coast of North America, but has spread to the coasts of Argentina, Japan and South Africa. It probably travels in the ballast water tanks of large ships and as fouling on ship hulls. In its original range, the barnacle lives in the middle to upper tidal zone of rocky coasts.

Wall plates and a white chalk base

Barnacles are very similar to each other. Van Ooijen: ‘I took them to the lab for identification under a microscope or stereomicroscope. You then, for example, must count whether they have four or six wall plates: the parts that make up their rounded cone shape. In the middle is an opening, closed off by plates that also differ per species. And when you remove them from their substrate, some species leave behind a calcified white base plate. After email contact with researcher Francis Kerckhof, who discovered this barnacle in Belgium, we could confirm it was really the Pacific barnacle.’ The student found Pacific barnacles around the island of Texel and along the Frisian coast near Lauwersoog. She did not find them around the German island of Sylt, suggesting the species has not yet spread throughout the Wadden Sea.

Six pairs of long legs

Barnacles are crustaceans that attach themselves to hard substrates such as rocks and shells. When submerged, they open their “shell” and move six pairs of long legs outwards. As they swirl, plankton, their main food source, is drawn towards them. It is not known whether the Pacific barnacle has the potential to displace the species that already live in the Wadden Sea. Van Ooijen: ‘In Japan and South Africa, the new species is very invasive and has displaced other species. In the Wadden Sea, I found only small numbers compared to the other species. We do not yet know whether and how there is competition between the different barnacles. That will become clear if we continue to monitor the numbers.’

The Wadden Sea is getting warmer

NIOZ research by Sonja van Leeuwen shows that the water temperature in the Wadden Sea has risen rapidly since 2000. This temperature has been measured regularly since 1860, and since 2001 even every 10 seconds. It is not yet known whether the barnacle now found is more resistant to warmer water than native species. The concept of “native species” is relative, however. The barnacle species that Van Ooijen found most frequently in many places actually is an invasive exotic species from New Zealand and Australia. Its numbers have increased rapidly in recent decades. This probably has to do with climate change.  Van Ooijen's supervisor, ecologist David Thieltges: ‘Our colleagues at the Alfred Wegener Institute in Germany, which has a Wadden Sea station on the island of Sylt, have observed a sharp increase in this exotic species in their long-term time series and were able to establish a link with a long series of mild winters and warm summers.’

Is it a problem if one species of barnacle displaces another? Van Ooijen: ‘That's difficult to say. In any case, it's a change in a sea that is a world heritage site.’

Student vond voor het eerst Pacifische zeepokken in de Waddenzee

NIOZ-onderzoekers vonden voor het eerst de Pacifische zeepok Balanus glandula in de Waddenzee. Tot nu toe was deze soort binnen Europa alleen bekend uit Belgische wateren en de zuidkust van de Westerschelde. Hij reist waarschijnlijk mee in ballastwatertanks van grote schepen en als aangroei op scheepsrompen.

Masterstudent Freshwater and Marine Biology Rosalinde van Ooijen van de Universiteit van Amsterdam deed haar masteronderzoek bij het NIOZ en zocht afgelopen voorjaar naar zeepokken en hun parasieten in de Nederlandse en Duitse Waddenzee. ‘Onderzoeksassistent Loran Kleine Schaars tipte me om goed op te letten of ik de Pacifische zeepok Balanus glandula zou vinden. Die neemt al decennialang flink in aantal toe in bijvoorbeeld Japan en Zuid-Afrika en sinds 2015 weten we dat hij ook bij België en Zeeland voorkomt.’

Charles Darwin

De soort is voor het eerst beschreven door Charles Darwin en komt oorspronkelijk uit de Pacifische kust van Noord-Amerika, maar heeft zich verspreid naar de kusten van Argentinië, Japan en Zuid-Afrika. Hij reist waarschijnlijk mee in ballastwatertanks van grote schepen en als aangroei op scheepsrompen. In zijn oorspronkelijke verspreidingsgebied leeft de zeepok in de middelste tot hoge getijdenzone van rotsachtige kusten.

Wandplaten en een witte kalkplek

Zeepokken lijken erg op elkaar. Van Ooijen: ‘Ik nam ze mee naar het lab voor determinatie onder de microscoop of binoculair. Je moet dan bijvoorbeeld tellen of ze vier of zes wandplaten hebben: de onderdelen waaruit hun afgeronde kegelvorm bestaat. In het midden zit een opening, afgesloten door platen die ook verschillen per soort. En als je ze van hun steen haalt, laten sommige soorten een verkalkte witte plek achter. Na e-mail contact met onderzoeker Francis Kerckhof, die de soort in België ontdekte, wisten we zeker dat het om de Pacifische zeepok ging.’ De studente vond Pacifische zeepokken rond het eiland Texel en langs de Friese kust bij Lauwersoog. Ze trof ze niet aan rond het Duitse eiland Sylt, dus de soort heeft zich nog niet over de hele Waddenzee verspreid.

Zes paar lange poten

Zeepokken zijn kreeftachtigen die zich op hard substraat zoals stenen en schelpen vastzetten. Als ze onder water staan, openen ze hun 'huisje' en bewegen zes paar lange poten naar buiten. Al wervelend beweegt er zo plankton naar ze toe, hun hoofdvoedsel.

Het is niet bekend of de Pacifische zeepok de potentie heeft om de soorten die al in de Waddenzee leefden, te verdringen. Van Ooijen: ‘In Japan en Zuid-Afrika is de soort wel heel invasief en verdrong andere soorten. In de Waddenzee vond ik nog maar kleine aantallen in vergelijking met de andere soorten. We weten nog niet of en hoe er competitie is tussen de verschillende zeepokken. Dat moet blijken als we de aantallen blijven volgen.’

Waddenzee steeds warmer

Uit NIOZ-onderzoek van Sonja van Leeuwen blijkt dat de watertemperatuur in de Waddenzee sinds 2000 snel is gestegen. Al sinds 1860 wordt deze temperatuur regelmatig gemeten, sinds 2001 zelfs elke 10 seconden. Het is nog niet bekend of de nu gevonden zeepok beter bestand is tegen warmer water dan inheemse soorten. Het begrip ‘inheemse soort’ is trouwens relatief. De zeepokkensoort die Van Ooijen op veel plekken het meeste vond, is feitelijk ook een invasieve exoot uit Nieuw-Zeeland en Australië. De afgelopen decennia is hij snel in aantal toegenomen.  Dit heeft waarschijnlijk te maken met klimaatverandering. Van Ooijens begeleider, ecoloog David Thieltges: ‘Onze collega’s van het Alfred Wegener Institute in Duitsland, met een afdeling op het eiland Sylt, zagen in hun langetermijnonderzoek ook een sterke toename van deze exoot. Ze konden een verband leggen met een lange reeks van milde winters en warme zomers.’

Is het erg als de ene zeepokkensoort de andere verdringt? Van Ooijen: ‘Dat is moeilijk te zeggen. Het is in elk geval een verandering in een zee die werelderfgoed is.’