Groot risico verdrinking Waddenzee onder versnellende zeespiegelstijging
Het voortbestaan van de Nederlandse Waddenzee wordt ernstig bedreigd door de gecombineerde gevolgen van bodemdaling en de mondiale klimaatverandering. Nog binnen de 21ste eeuw dreigt grootschalige verdrinking van het gebied.

Dit is de conclusie van een omvangrijk literatuuronderzoek door wetenschapsjournalist Rolf Schuttenhelm, in opdracht van de Waddenvereniging. In het rapport ‘Toekomst van de Waddenzee: een stijgende zeespiegel over een dalende bodem’ wordt een overzicht gegeven van wetenschappelijke inzichten over zeespiegelstijging, sedimentatie en bodemdaling – met een concrete analyse van het verdrinkingsrisico.

Daarbij wordt speciaal stilgestaan bij nieuwe inzichten over mogelijk versnellende afsmelting van grote ijskappen. Voor nieuwe hoog risico-scenario’s voor de Waddenzee en de Noordzee is met name de reactie van de Antarctische ijskappen op de stijgende wereldtemperatuur van groot belang. Niet alleen omdat zich daar verreweg de grootste ijsmassa bevindt, ook omdat onze regio door onder andere gravitatie-effecten van Antarctische ijssmelt extra zeespiegelstijging kan verwachten. Onder ‘business as usual’-emissies kan de zeespiegelstijging zo tot meerdere meters oplopen, waarschuwt ook het KNMI.

Versnellende zeespiegelstijging niet meegewogen in adviezen voor gaswinning
Het rapport gaat ook in op de adviespraktijk voor delfstoffenwinning en wijst daar op enkele grote discrepanties. Zo wordt ten behoeve van zout- en gaswinning in de Waddenzee gerekend met een zeespiegelstijgingsscenario van slechts 42 centimeter in het jaar 2100 – en wordt voor het berekenen van de ‘gebruiksruimte’ (een aanvaardbaar geachte extra bodemdaling) een nog lagere trend gebruikt, en tevens niet verder dan 5 jaar vooruit gekeken.

In deze adviezen wordt de verwachte versnelling van de zeespiegelstijging over het vervolg van de eeuw niet goed meegewogen. Bodemdaling in het heden verkleint echter de aanwezige sedimentbuffer van het systeem, waardoor de gevolgen van zeespiegelstijging in de toekomst worden uitvergroot – en het risico op verdrinking (op lange termijn) verder toeneemt.

Historische grens: al vanaf 15 centimeter zeespiegelstijging per eeuw transgressie
Modelstudies laten zien dat natuurlijke sedimentatie in de Waddenzee op korte termijn 3 tot 6 millimeter zeespiegelstijging per jaar kan compenseren. Het rapport wijst erop dat dit vanwege limiterende sedimenttoevoer mogelijk een overschatting is van het adaptatievermogen op de lange termijn. Uit historische reconstructie blijkt dat de Waddenzee rond een waarde van 15 centimeter zeespiegelstijging per eeuw in transgressie gaat. Dit wil zeggen dat het gehele systeem van voordelta’s, eilanden, geulen, wadplaten en kwelders landinwaarts wil bewegen.

In de huidige bewoonde en bedijkte toestand is zulke transgressie niet mogelijk en niet wenselijk, en resulteert het proces op lange termijn in verdrinking. Dit gaat gepaard met versteiling van de vooroever, iets dat nu al wordt waargenomen.

Hoogstwaarschijnlijk géén positieve gebruiksruimte
Voor de discussie over de aanvaardbaarheid van delfstoffenwinning is de onzekerheid over sedimentatie niet doorslaggevend. Of de kritische sedimentatiegrens zich nou rond 15 of rond 60 centimeter per eeuw bevindt, de kans is groot dat de zeespiegelstijging deze waarden gaat overtreffen – en dus blijft er deze eeuw hoogstwaarschijnlijk geen positieve gebruiksruimte over voor extra bodemdaling door zout- en gaswinning.

De Waddenvereniging geeft aan met het rapport een zorgvuldige en constructieve bijdrage te willen leveren aan verbetering van het begrip van de mogelijke gevolgen van de mondiale klimaatverandering voor de Waddenzee. Samen met belangrijke stakeholders wil de organisatie eraan bijdragen dat passend gehandeld wordt om verdrinking te voorkomen en behoud van het ecosysteem van de Waddenzee, ’s werelds grootste intergetijdengebied en een UNESCO Werelderfgoed, voor de toekomst veilig te stellen.

Over het rapport
Het rapport ‘De toekomst van de Waddenzee: een stijgende zeespiegel over een dalende bodem’ is opgesteld in opdracht van de Waddenvereniging door wetenschapsjournalist Rolf Schuttenhelm (specialisme: klimaat en aardwetenschappen). Hij heeft daarbij gebruik gemaakt van commentaar van expert-reviewers; Pier Vellinga (zeespiegelstijging), Bert Vermeersen (regionale zeespiegelstijging), Kim Cohen (geologie en fysische geografie), Leo van Rijn (sedimentatie). Daarnaast zijn commentaren van twee anonieme experts verwerkt op de terreinen van sedimentatie en bodemdaling.

Het volledige rapport is te downloaden op: www.waddenvereniging.nl