Stripped and bare of all personal touches and research equipment, RV Pelagia lies moored in the NIOZ harbour on Texel. Everyone who has a warm connection with the ship has been invited to step aboard it one last time. In the run-up to this moment, we collected memories from crew and scientists who sailed with her.

Arrow Worms that Launched a Career

‘I was lucky enough to join several cruises on Pelagia as a master’s student,’ writes Katja Peijnenburg, now Senior Researcher in Marine Evolution and Ecology at Naturalis. ‘Those expeditions focused on bottom-dwelling animals from the North Sea, which we caught with trawl nets. It was astonishing what came up in those nets! I learnt so much from that.’

Peijnenburg’s task was to collect plankton. ‘My project was all about arrow worms. The arrow worms I hauled up from the North Sea laid the foundation for my career as a biologist studying evolution in the open ocean. My research showed that there are far more undiscovered plankton species than we realised – and that plankton evolve much faster than previously thought.’

27 Million Tonnes of Nanoplastic

Sophie ten Hietbrink, now conducting geochemical research at Stockholm University, joined a cruise as a student in 2021. ‘That experience left a deep impression on me. The fickle nature of the ocean became clear when, during the very first week, we were caught in a subtropical storm. I soon learnt that I could rely completely on Pelagia – she could take quite a beating.’

Ten Hietbrink collected water samples from various locations and depths. Her supervisors had developed a method to measure nanoplastics in them. Her work led to the estimate that around 27 million tonnes of nanoplastic are floating in the North Atlantic Ocean. This first-ever quantification of nanoplastics at sea made international headlines and was published in the scientific journal Nature.

Angry fishermen

The many people who sailed on RV Pelagia experienced countless adventures. They once came across a capsized catamaran from the Volvo Ocean Race – fortunately, the crew had already been rescued. On another occasion, they were harassed by angry fishermen after a research camera became entangled in their fishing lines. And when the ship was still brand new, they even fished up a sea mine – which, luckily, did not explode.

Beyond the immense amount of scientific knowledge gathered, the vessel also offered tremendous personal growth. ‘I vividly remember my first cruise, when I was responsible for collecting plankton images with our towed frame,’ writes PhD student Pieter Hovenkamp. ‘When we finished the planned transect earlier than expected, the crew asked whether we wanted to turn back or continue in the same direction. I looked around, waiting for someone to answer, until I realised everyone was looking at me.’

‘I learnt the job aboard Pelagia’

Senior sea technician Dave Huijsman writes: ‘Thanks to Pelagia, I’ve been to amazing places – from South Africa to Iceland and many stops in between. On my first voyages, I was still training as a sea technician, providing technical support for the scientists. Back then, I always travelled with a colleague. You could say that I learnt this rather unique job aboard Pelagia. For several years now, I’ve been sailing independently.’ Kelly Kat, who has worked as a mate on Pelagia since 2018, adds: ‘The close bond within the crew is really special. It’s almost like family.’

4,000 metres of water beneath me

‘Swimming with more than 4,000 metres of water beneath me remains a unique experience,’ writes Sharyn Ossebaar, an analyst who works in a laboratory container on board conducting nutrient analyses for many scientists. Senior sea technician Jan Dirk de Visser, who provided technical support on some fifty voyages over sixteen years, recalls: ‘One of my fondest Pelagia memories is when we were lying by an ice field near Greenland in the morning. Small ice floes drifted past while we were taking water samples from different depths. The weather was grey and overcast. Then, as we sailed to the next station in the afternoon, the sun came out and we saw a group of orcas swimming by.’

A new pair of shoes

Dick van Oevelen, research leader at NIOZ’s Estuarine & Delta Systems department in Yerseke, compares the research vessel to a pair of shoes. ‘The nice thing about working on Pelagia is that everything has gradually been optimised. In that sense, I think of Pelagia as a pair of leather shoes: they wear down over time but become increasingly comfortable.’

On March 12 in 2026, the successor to RV Pelagia will be christened: RV Anna Weber-van Bosse, now in the final stages of completion in Vigo, Spain. Hopefully, this new vessel will soon feel just as comfortable as that well-worn pair of leather shoes and the beginning of a new adventure. As for all the scientific discoveries awaiting us on future expeditions in the decades ahead – we haven’t the faintest idea yet.

Afscheid van RV Pelagia - het onderzoeksschip dat goud waard was

Het lijkt overdreven: een afscheidsfeest voor een schip. Maar voor RV Pelagia was het volkomen terecht dat er 16 oktober zo’n tweehonderd mensen bijeenkwamen om het schip gedag te zeggen. Ze leverde sinds 1991 een schat aan kennis op over zeeën en oceanen. En ontelbaar veel dierbare herinneringen.

Gestript en ontdaan van alle persoonlijke accenten en onderzoeksapparatuur ligt RV Pelagia in de NIOZ-haven op Texel. Iedereen die een warme band heeft met het schip, is uitgenodigd om het nog één keer te betreden. In aanloop naar dit moment verzamelden we herinneringen van bemanning en onderzoekers.

 Opgeviste pijlwormen als basis voor een carrière

‘Ik had het geluk om tijdens mijn master-stage als student al een aantal keren op de Pelagia mee te kunnen varen’, schrijft Katja Peijnenburg, nu senior-onderzoeker Mariene evolutie en ecologie bij Naturalis. ‘Die expedities waren gericht op bodemdieren uit de Noordzee, die we vingen met sleepnetten. Het was ongelooflijk wat daar allemaal mee naar boven kwam! Daar heb ik veel van geleerd.’ Peijnenburgs taak was plankton vangen. ‘Met name pijlwormen, daar ging mijn stage over. De pijlwormen die ik heb opgevist uit de Noordzee hebben de basis gelegd voor mijn carrière als bioloog die evolutie bestudeert in de open oceaan. Mijn onderzoek liet zien dat er heel veel onontdekte soorten plankton zijn en dat plankton veel sneller evolueert dan gedacht.’

27 miljoen ton nanoplastic

Sophie ten Hietbrink, die nu geochemie-onderzoek doet aan de Universiteit van Stockholm, voer in 2021 mee als student. ‘Die ervaring maakte diepe indruk op mij. De grilligheid van de oceaan werd al snel duidelijk toen we in de eerste week terechtkwamen in een subtropische storm. Al gauw leerde ik dat ik prima kon vertrouwen op de Pelagia, die wel tegen een stootje kon.’ Ten Hietbrink haalde monsters uit oceaanwater op verschillende locaties en diepten. Haar begeleiders hadden een methode ontwikkeld om daarin nanoplastic te meten. Haar werk leidde aldus tot de schatting dat er wel 27 miljoen ton nanoplastic in de Noord-Atlantische Oceaan rondzweeft. Deze eerste kwantificering van nanoplastic in zee was groot nieuws en werd gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

Belaagd door boze vissers

De vele opvarenden van RV Pelagia beleefden ontelbaar veel avonturen. Ze vonden een gekapseisde catamaran van een Volvo Ocean Race, gelukkig was de bemanning eerder al gered. Ze werden belaagd door boze vissers, nadat een onderzoeks-camera verward raakte in hun visserslijnen. Ze visten een zeemijn op toen het schip nog gloednieuw was. Gelukkig ontplofte hij niet.

Naast een enorme hoeveelheid wetenschappelijke kennis, leverde het onderzoeksschip ook veel persoonlijke ontwikkeling op. ‘Ik herinner me nog levendig mijn eerste cruise, toen ik verantwoordelijk was voor het verzamelen van planktonbeelden met ons gesleepte frame’, schrijft promovendus Pieter Hovenkamp. ‘Toen het geplande transect eerder dan verwacht was voltooid, vroeg de bemanning of we wilden omkeren of in dezelfde richting verder wilden varen. Ik keek opzij om te zien of iemand zou antwoorden, maar toen besefte ik dat iedereen naar mij keek.’

‘Ik heb het werk aan boord van de Pelagia geleerd’

Senior zeetechnicus Dave Huijsman schrijft: ‘Met de Pelagia ben ik op fantastische plekken gekomen, van Zuid-Afrika tot IJsland en vele stops ertussenin. Tijdens mijn eerste vaartochten was ik in opleiding als sea technician, oftewel technische ondersteuning voor de wetenschap. Toen ging ik altijd met een collega mee. Je kunt wel zeggen dat ik het toch wel bijzondere werk aan boord van de Pelagia heb geleerd. Inmiddels ga ik al enkele jaren zelfstandig mee.’ Kelly Kat, die sinds 2018 als stuurman op RV Pelagia werkt: ‘De hechte band die de bemanning onderling heeft, is heel bijzonder. Eigenlijk is het net familie.’

4000 meter water onder me

‘Zwemmen met meer dan 4000 meter water onder me blijft een unieke ervaring’, schrijft Sharyn Ossebaar, die als analist in een laboratoriumcontainer aan boord voor vele wetenschappers nutriëntenonderzoek doet in watermonsters. Senior-zeetechnicus Jan Dirk de Visser die in zestien jaar zo’n vijftig keer meevoer voor technische ondersteuning van de wetenschap: ‘Een van mijn mooiste Pelagia-herinneringen is dat we ‘s morgens bij een ijsveld lagen bij Groenland. Kleine ijsschotsjes dreven voorbij terwijl we watermonsters aan het nemen waren. Het weer was grauw en grijs. Toen we ‘s middags naar het volgende station voeren, brak de zon door en zagen we een groep orka's zwemmen.’

Nu komt er een nieuw paar schoenen

Dick van Oevelen, onderzoeksleider bij de NIOZ-afdeling Estuarine & Delta Systems in Yerseke, vergelijkt het onderzoeksschip met schoenen. ‘Het leuke aan werken op de Pelagia is dat alles gaandeweg is geoptimaliseerd. In die zin zie ik Pelagia als een paar leren schoenen: ze slijten, maar worden steeds comfortabeler om te dragen.’

Op 12 maart 2026 wordt de opvolger van RV Pelagia gedoopt: RV Anna Weber-van Bosse, waaraan nu de laatste hand wordt gelegd in het Spaanse Vigo. Hopelijk voelt ook dit schip spoedig als een comfortabel paar leren schoenen en het begin van een nieuw avontuur. Van alle wetenschappelijke ontdekkingen die in het verschiet liggen op alle expedities in de komende decennia hebben we nog niet het flauwste vermoeden.​​​