Waddentrekkers | Waddenflyways 1

FOR ENGLISH VERSION: SEE BELOW

Tekst: Rob Buiter

Kanoeten uit de startblokken

Vijf kanoeten met een vederlichte satellietzender op hun rug zijn vanuit Mauritanië, in West-Afrika richting het noorden vertrokken.

In januari zijn de vijf voorzien van de lichtste satellietzenders die op dit moment op de markt zijn: slechts twee gram voor een blokje van 2 bij 1 bij 0,8 cm, inclusief een batterij en een zonnepaneeltje, plus nog een antennedraadje van 15 cm. Ten opzichte van het gewicht van een kanoet van gemiddeld honderd tot maximaal tweehonderd gram – afhankelijk van het seizoen – is dat alsof een volwassen man van 75 kilo continu een verrekijker van anderhalve kilo moet meedragen.

‘Dat gewicht hoeft het probleem dus zeker niet te zijn’, stelt NIOZ-medewerker Job ten Horn, die samen met zijn collega Anne Dekinga de zenders in Mauritanië op de vogels knoopte. ‘Deze zenders worden vastgemaakt met heel dunne metalen draadjes, waar een siliconen coating overheen zit. Die manier van vastmaken is minstens zo belangrijk als het gewicht’, benadrukt Ten Horn. ‘Bij de kanoet Paula, die we in het voorjaar van 2016 in de Waddenzee als allereerste zo’n satellietzender hebben meegegeven, hebben we geleerd hoe dit op een verantwoorde manier kan.’

Plaatstrouw
‘Direct na het loslaten van de vijf Mauritaanse kanoeten hebben de vogels ons al verbaasd’, zegt Thomas Oudman promovendus en kanoetenonderzoeker aan het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. ‘Op basis van onze winterse ervaringen in de Banc d’Arguin lijken de kanoeten daar extreem plaatstrouw. Vogels die we het ene jaar op een bepaalde wadplaat zagen, zaten een volgend jaar meestal weer op exact dezelfde wadplaat.’

De onderzoekers konden de kanoeten tot voor kort alleen op het oog herkennen aan de combinaties van kleurringen. Oudman: ‘Maar nu we ze met de satellietzenders ook kunnen volgen als wij er níet bij zijn, merken we dat ze aan het eind van het winterseizoen toch een stuk minder plaatstrouw zijn. Drie van de vijf vogels zijn aan het eind van het seizoen plotseling een heel stuk verkast binnen de Banc d’Arguin. We hadden al aanwijzingen dat de schelpdieren, die zich pas in het najaar weer voortplanten, in de loop van de winter langzaam opraken. Het patroon dat we nu zien past daar goed bij. Blijkbaar kiezen de vogels heel bewust voor trouw aan een bepaalde plek, totdat het voedsel daar schaars wordt. Vervolgens weten ze heel goed waar ze alsnog aan voldoende voedsel kunnen komen. We komen er steeds meer achter hoe complex de wereld van de kanoet is.’

Verbinding
Theunis Piersma, de leider van dit project, hoopt vooral dat deze ‘satelliet-kanoeten’ de banden tussen West-Afrika, onze Waddenzee en de broedgebieden in Groenland (Paula) en Siberië (de vijf Mauritaniërs) duidelijk zullen maken. ‘Nu de zendertjes zó licht zijn geworden dat we zelfs kanoeten ermee rond kunnen laten vliegen, kunnen we tot in ongekend detail zien hoe de vogels van al deze gebieden gebruik maken. Ze kunnen ons laten zien hoe veranderingen in het ene gebied hun uitwerking hebben op ecosystemen elders. In onze snel veranderende wereld is het enorm waardevol dat we daar met deze allernieuwste techniek zo snel mogelijk informatie over verzamelen.’

ENGLISH VERSION

Knots off the blocks

Five red knots with ultra-light satellite transmitters on their backs have left Mauritania, in West Africa, heading north.

In January, the five were equipped with the lightest satellite transmitters that are currently on the market: only two grams for a 2 by 1 by 0.8 cm box, including battery and solar panel, and also a 15 cm wire antenna. Compared to the weight of a knot of on average one hundred to two hundred grams - depending on the season - it is as though a 75 kilo adult man would carry a pair of binoculars of one and a half kilograms.

‘That weight should certainly not be the problem’, says NIOZ employee Job ten Horn, who, together with his colleague Anne Dekinga, applied the transmitters in Mauritania to the birds. ‘These channels are fastened with very thin, silicone-coated, metal wires. This method of attachment is at least as important as the weight’, emphasizes Ten Horn. ‘With the knot Paula, the very first knot that we equipped with a satellite transmitter, in the Wadden Sea in the spring of 2016, we have learned how to manage this in a reliable fashion.’

Site fidelity

'Immediately after releasing the five Mauritanian knots, the birds already surprised us,' says Thomas Oudman, PhD researcher and knot researcher at the Royal Netherlands Institute for Sea Research. ‘Based on our winter experiences in the Banc d'Arguin, the knots seem to be extremely site-faithful. Birds we saw on a particular mudflat for one year were usually spotted on the very same mudflat next year.’

Until recently, the researchers could only recognize the knots by their colourring combinations. Oudman: ‘But now that we can follow them with the satellite transmitters when we are nót present, we notice that at the end of the winter season they are way less site-faithful than we hitherto assumed. At the end of the season, three out of the five birds have suddenly moved quite a distance within the Banc d'Arguin. We already had indications that the shellfish, which reproduce only during autumn, slowly deplete in the course of the winter. The pattern we see now fits well with this idea. Apparently, the birds choose be site-faithful to a particular area, until the food there becomes scarce. Then they know very well where they can still get enough food. We are increasingly learning how complex the world of knots is. '

Connection
Theunis Piersma, the leader of this project, hopes that these ‘satellite knots’ will elucidate the connections between West Africa, our Wadden Sea and the breeding areas in Greenland (Paula) and Siberia (the five Mauritania) clear. 'Now that the transmitters have become so light that even knots can fly with it, we can see in unprecedented detail how the birds exploit all these areas. They can show us how changes in one area affect ecosystems elsewhere. In our rapidly changing world it is extremely valuable that, with this advanced technology, we collect information about these issues as soon as possible.'