De laatste NIOZ-expeditie van de RV Pelagia
Elke expeditie begint met spanning, onzekerheid en een vleugje chaos – en die van ons is geen uitzondering. Aan boord van de RV Pelagia vertrekken we de Noordzee op voor twee weken onderzoek, waarin wetenschap samengaat met improvisatie, routine met ontdekking. Maar deze reis is anders dan alle andere. Na meer dan dertig jaar dienst gaat de RV Pelagia op haar laatste tocht. Ze draagt niet alleen instrumenten en dataloggers, maar ook decennia aan herinneringen, ontdekkingen en verhalen die in haar stalen dek zijn verankerd. In deze blog volgen we die laatste reis: de uitdagingen, het onderzoek en het afscheid van een schip dat voor generaties oceanografen zowel een werkplek als een thuis is geweest.
29 september 2025 - Door Helge Niemann (NIOZ)
De eerste dagen van onze expeditie aan boord van de RV Pelagia zijn voorbijgevlogen. De komende twee weken is ze ons thuis terwijl we werken in de Noordzee. We zijn zeker niet de eerste onderzoeksgroep aan boord – verre van. Al meer dan 30 jaar is de RV Pelagia het vlaggenschip van de Nederlandse onderzoeksvloot. Ze heeft talloze wetenschappers vervoerd en een centrale rol gespeeld in vele ontdekkingen.
Maar dit is haar laatste reis.
We begonnen met wat technische problemen: lieren, hydraulica, instrumenten die autonoom op de zeebodem zouden moeten meten – niet alles werkte zoals gepland. Dat doet het eigenlijk nooit. Een expeditie is nooit alleen wetenschap volgens het boekje; het is ook improviseren op zee, waar apparatuur nu eenmaal stukgaat. Dankzij de bemanning en onze technici zijn de problemen opgelost en konden we verder. Zo werkt het op expedities: niets verloopt perfect, en vooruitgang hangt meer af van samenwerking dan van technologie.
Onze missie? Energie – om precies te zijn methaan. Grote hoeveelheden methaan liggen opgeslagen in diepe sedimentlagen van de Noordzee. Met duizenden boorplatforms is dit gas gewonnen, maar geen voorraad is eeuwig. Zodra een reservoir leeg of onrendabel is, wordt de put afgesloten. Toch blijkt uit recente bevindingen dat sommige oude putten lekken. Dat is zorgelijk, want methaan is een krachtig broeikasgas. Bij deze verlaten putten meten wij of er methaan ontsnapt, hoeveel er door de waterkolom stijgt en hoeveel door microben wordt afgebroken voordat het de atmosfeer bereikt.
De komende twee weken doet de RV Pelagia wat ze altijd het beste heeft gedaan: wetenschappers naar zee brengen, ondanks problemen, ondanks weer en wind, en wetenschap mogelijk maken. Voor mij is ze een vertrouwd thuis: ik heb zeven expedities met haar gemaakt op de Atlantische Oceaan. Ik ken haar werkdek, haar labs, haar brug… Veel van mijn wetenschappelijke herinneringen zijn met dit schip verbonden. Het voelt alsof ik een thuis verlies nu we afscheid nemen.
Toch is het voor mij een eer om deze laatste expeditie als cruiseleider te begeleiden. En elk einde draagt ook een nieuw begin in zich. De opvolger van de RV Pelagia, de RV Anna Weber-van Bosse, wordt nu gebouwd en zal volgend voorjaar in de vaart komen. Ik neem afscheid met een lach en een traan: vaarwel aan een schip dat ons zoveel heeft gebracht, en vooruit naar een nieuw thuis op zee.
RV Pelagia vertrekt uit Texel
30 september 2025 - Door Rosanne Huybens (TNO)
De dag voor ons vertrek naar de Noordzee zag ik weer een paar bekende gezichten op de RV Pelagia. Het waren bemanningsleden die vorig jaar ook mee waren tijdens de Methaanexpeditie van 2024. Samen met de anderen die deze laatste reis mogelijk maken, vormen zij een vertrouwd team dat altijd goed voor schip, bemanning en wetenschap heeft gezorgd. Nu ik al meer dan een week met hen samenleef op beperkte ruimte, merk ik dat zij de verhalen van de RV Pelagia ademen. Honderden expedities, overal ter wereld, en er zijn altijd verhalen bij. Je zult hier geen zeeman vinden die een stilte niet kan vullen – al is de vraag of elk detail klopt misschien een ander verhaal.
Rosanne op het dek (links) en in de kombuis (rechts)
En dus weer de Noordzee in. Deze keer richten we ons niet op ondiepe methaanlekken, maar op diepere bronnen. De meeste gasvelden in het Nederlandse deel van de Noordzee liggen zo’n drie kilometer diep, en er zijn vele putten geboord om deze velden te winnen. Eerder ontdekten we dat sommige ondiepe gasputten inderdaad lekten. De vraag is nu of dit ook geldt voor de diepere putten. Voor het klimaat zou het beter zijn van niet, want er zijn veel meer diepe (~2085) dan ondiepe (~55) putten in de Nederlandse Noordzee. Gelukkig is onze Mijnbouwwet streng: een put moet goed worden afgesloten zodra die buiten gebruik raakt. Dat stemt hoopvol – al maakt minder bellen de expeditie natuurlijk wel een beetje saaier.
Het leven op zee is anders. Dat wist ik al van vorig jaar, maar dit keer werd het extra duidelijk. Als je de bemanning vertelt dat je van bakken houdt, je hebt wat vrije tijd, er zijn twee verjaardagen én een kok die openstaat voor samenwerking… dan eindig je vanzelf in de kombuis. Rosanne blij, bemanning blij, jarigen blij. Het begint met beleefd vragen of de kok zijn heilige terrein met je wil delen. Dan plannen wanneer je kunt bakken zonder het gewone koken te verstoren. Vervolgens zorgen dat alle ingrediënten aanwezig zijn – bloem, eieren, boter, citroen en maanzaad – en dat er genoeg overblijft voor het ontbijt van de volgende dag. Ook checken of niemand allergisch is voor maanzaad. Daarna aan de slag, met onbekend gereedschap en een professionele oven. Het resultaat? Een heerlijke citroen-maanzaadcake waar iedereen van smult. Missie geslaagd!
Laten we hopen dat onze wetenschappelijke missie over acht dagen net zo geslaagd is – ondanks het zware weer dat ons te wachten staat.