Slijkgras doet aan risicospreiding
Slijkgras dat zich vestigt op maagdelijke grond aan de kust probeert de risico’s van wegspoelen te vermijden door kleine clustertjes van planten te vormen. Dat schrijft kustecoloog Clea van de Ven in het proefschrift dat zij op 27 mei zal verdedigen aan de Rijkuniversiteit Groningen. Zijn de planten eenmaal een beetje groter, dan dempen de planten zelf de stress uit de omgeving door sediment in te vangen en golven en stroming te remmen. Door zich pas dan verder te verspreiden en sediment in te vangen, groeien ze boven de gevarenzone uit. “Dit soort fundamentele kennis over hoe planten zich vestigen in een nieuwe omgeving, kan ons helpen om waardevolle kwelders te beschermen en herstellen”, zegt Van de Ven.
Van Denemarken tot Frankrijk
Voor haar onderzoek bezochten Van de Ven en collega’s kwelders en duinen van Denemarken tot Frankrijk. Op verschillende plekken brachten zij precies in kaart hoe jonge plantjes zich in de omgeving verspreiden. Van de Ven: “De kleine slijkgrasplantjes blijken dus geclusterd te groeien, waarbij het water met relatief weinig weerstand tussen de clusters door kan stromen. Deze manier van groeien vermindert het risico om in de extreem dynamische omgeving van getijdegebieden weg te spoelen of beschadigd te raken. Pas wanneer ze groter gegroeid zijn, vullen nieuwe scheuten ook de ruimte tussen clusters op waardoor de stroming sterker wordt afgeremd en ze de impact van golven en stroming dempen. Op dat moment gaan de planten ook zand of slib invangen, waarmee ze hun directe omgeving letterlijk omhoog laten groeien. Op die manier groeien ze uit de gevarenzone, waar golven en stroming minder vat op ze krijgen.”
Slijkgras planten vestigen zich in het midden van een meetframe (foto: Clea van de Ven)
Planten met een strategie
De promovenda praat over de planten alsof ze rationele beslissingen nemen. Toch moet ze erkennen dat het nog onduidelijk is welke mechanismen er achter deze ‘beslissingen’ zitten. “Het kan zijn dat het een evolutionair, dus erfelijk mechanisme is. Tegelijk kan het ook zo zijn dat planten die het toevallig anders doen gewoon niet overleven. Maar het was opvallend dat jonge plantjes ook in clustertjes groeien in hele rustige condities als ze nog níet direct blootstaan aan de stress van de omgeving. Op de ene of de andere manier lijkt het dus wel een wijdverspreide groeistrategie om risico’s in de toekomst te vermijden.”
Praktische vertaling
De kennis over groei en verspreiding van jonge plantjes op de kwelders kan ook een praktische vertaling krijgen, denkt Van de Ven. “Kustecosystemen zoals kwelders zijn niet alleen waardevolle ecosystemen voor de biodiversiteit. Het zijn ook systemen die onze kusten kunnen beschermen tegen de stijgende zeespiegel. Wanneer we dus willen werken aan het herstel van natuurlijke kustbescherming, dan zullen we ook moeten begrijpen hoe de eerste planten in zo’n nieuw systeem de beste kans krijgen om zich te vestigen.”
Rand van een zoutmoeras met planten van verschillende grootte. (photo: Clea van de Ven)